For the original in English, scroll down.
nga: Life and Light vol. XXXV, No. 8, August 1905. Boston: Woman’s Board of Missions, 1905, pp. 358–60.
Zonjusha Ellen M. Stone thotë për këtë shkrim: “Raporti i bashkëngjitur për shkollën tonë të vetme në Shqipëri – dhe e vetmja shkollë në të gjithë Shqipërinë ku përdoret gjuha shqipe – jep një ide mbi punën e guximshme të këtyre dy të diplomuarave tona prej Kolegjit të Konstandinopojës. Zonjusha Sevasti Qiriazi u diplomua më 1891, ndërsa motra e saj, Parashqevia, mbaroi universitetin në qershor të vitit 1904. Uroj që njerëzit ta duan dhe të luten për këtë shkollë të vetmuar.”
Viti 1904 mund të quhet viti më i jashtëzakonshëm në historinë e Shollës së Vashave shqiptare. Çështje serioze patën pasoja jo të këndshme, si p.sh. mbyllja e vitit shkollor pa ceremonitë e zakonshme të fundvitit, ndalimi i gjuhës shqipe etj. Gjatë vitit që shkoi qeveria mori masat më rigoroze për ndalimin e qarkullimit të librave shqip, si dhe për ndalimin e letërkëmbimit në shqip. Në fillim të vitit u shkrova një letër shqip prindërve të një nxënëses sonë këtu, e cila banon disa orë larg qytetit, dhe kiridji nuk pranoi ta merrte letrën, meqë nuk ishte shkruar në greqisht. Përndjekja ka qenë e dyanshme, sepse, përveç qeverisë, është edhe Kisha Greke, dëshira më e madhe e së cilës është që shkolla jonë të mos ekzistojë. Në fillim të vitit peshkopi për disa javë me radhë mallkoi çdokënd që kishte lidhje me ne. Ai i referohej shkollës si një vend i rrezikshëm për bijat e tyre etj. Sikur nuk u mjaftuan me çfarë thanë në kishë, priftërinjtë u bënë vizitë çdo familjeje që kishte vajzat në shkollën tonë dhe kërcënuan prindërit.
Të gjorët njerëz! Nganjëherë ua hodhëm fajin atyre për mungesën e kurajës, por nuk jam e sigurt nëse është e drejtë të mendojmë këtë kur e dimë shumë mirë se çfarë dënimi u jep kisha kur nuk u binden– ose të vdekurit u lihen pa varrosur, ose fëmijët e tyre nuk pagëzohen. I ndihmoftë Zoti që të shohin të vërtetën dhe të ndërgjegjësohen e të kuptojnë që qëllimi ynë është të ndihmojmë në zhvillimin e kombit shqiptar.
Më bëri përshtypje dëshira e disa njerëzve me pozitë për të dërguar vajzat e tyre si internate [*se ishin studente që banonin në mjediset e fjetores së shkollës] për shkak të trajnimit të tyre të mirë të krishterë. Një ditë një bej shprehu keqardhjen e tij të thellë që vajzave myslimane nuk u lejohej më të vinin në shkollën tonë siç kishin bërë disa vite më parë. Ndjenjat që shprehte ishin aq prekëse sa nuk mund të përshkruhen me fjalë. Në fund tha: “Ne nuk jemi myslimanë, ne jemi të krishterë. Ne u detyruam të bëhemi këta që jemi tani.”
Numri i nxënësve nuk është i madh, po as nuk prisnim që numri të ishte i madh në mes këtyre rrethanave shqetësuese. Megjithatë, ne nuk i humbasim shpresat. Ne lutemi dhe shpresojmë për kohë më të mira. Nga tridhjetë nxënëse që kemi, njëmbëdhjetë janë internate. Ato po shkojnë mirë, sidomos për sa i përket krijimit të një karakteri të mirë. Qeshë shumë e gëzuar dje kur një zotëri më tha se çfarë ndryshimi ka ndodhur me vajzat që kur filluan shkollën tonë.
Na vjen shumë keq që nuk kemi një predikues këtu. Kjo keqardhje ndihet jo vetëm në rrethin e shkollës sonë, por edhe ndër të jashtmit. Shërbime fetare mbahen çdo të diel – në mëngjes takim lutjeje, pasdite mësimi i shkollës të së dielës. Shoqata e Krishterë mblidhet të premteve nëpër shtëpi me familje që na ftojnë t’u shkojmë sa më shpesh që mundemi. Të dielave në mbrëmje shërbimet mbahen rregullisht dhe këndohen himne e studiohen Shkrimet e Shenjta. Kjo i ndihmon vajzat të kenë njohuri të përgjithshme për të vërtetën sipas Biblës dhe krijon te to frymën e adhurimit të vërtetë. Si mësuesit, ashtu dhe nxënëset po e vuajnë shumë mungesën e zonjushës Sevasti Qiriazi.
(përktheu Iva Gjoni, redaktoi Teuta Toska)
From: Life and Light vol. XXXV, No. 8, August 1905. Boston: Woman’s Board of Missions, 1905, pp. 358–60.
In sending this report Miss Ellen M. Stone writes: “The enclosed report of our only school in Albania—and the only school in the entire country in which the Albanian language can be used—gives an idea of the brave work of two of our Constantinople College graduates. Miss Sevasti Kyrias graduated there in 1891, and her sister, Parashkevi, in June of 1904. I want people to pray for and love this lonely school.”
The year 1904 is perhaps the most remarkable epoch in the history of the Albanian Girls’ School. Serious causes brought many unpleasant events, such as closing the school year without the usual “closing exercises,” the prohibition of the Albanian language, etc. During this last year the government has taken the strictest measures to prevent the circulation of Albanian books, and to prevent the people from corresponding in the Albanian language. In the beginning of the year I wrote a letter in Albanian to the parents of a student we have here who lives a few hours from the city, and the kiridji would by no means take the letter unless it was written in Greek. The persecutions have been from two sources, for beside the government there is the Greek Church, whose greatest desire is that this school should not exist. In the beginning of the year the Bishop, for several weeks in succession anathematized everyone that has anything to do with us. He referred to the school as an unsafe place for their daughters, etc. Not satisfied with all they said in church, the priests visited every family who had daughters in our school to threaten the parents.
Poor people! Sometimes we blame them for lack of courage, but I do not know whether it is right to do so when we think how they are punished for disobedience to their church,—either their dead left unburied or their children unbaptized. May the Lord make them to understand the truth, and awaken their consciences that they may see that our purpose is to help toward the uplifting of the Albanian nation!
I was much impressed with the desire expressed by some influential people of having their daughters received as boarders for the sake of good Christian training. The other day a Bey expressed his deep regret that Moslem girls are forbidden to attend our school as they used to do several years ago. The feelings he exhibited were more touching than can be expressed. At last he said: “We are not Moslems; we are Christians. We were forced to become such as we are now.”
The number of students is not large, nor did we expect to have a large number in the midst of such disturbing circumstances. But we do not lose heart. We hope and pray for the coming of better times. Of the thirty students we have eleven are boarders. They are doing well, especially in developing good characters. I was delighted the other day when a gentleman told me what a great change he had noticed in our girls from the time they began to come to our school.
We regret deeply that there is no preacher here. This regret is felt not only in the small circle of our school but also among outsiders. Religious services are held every Sabbath [*Sunday]—in the morning a prayer meeting; in the afternoon the Sunday school lesson. The Christian Association meets Fridays in private homes, with families who invite us to come as often as possible. Sunday evening services are also held regularly, and consist of singing hymns and searching the Scriptures. This helps our girls to gain a broad view of Bible truth, and impresses in them the spirit of true worship. Both teachers and pupils are sustaining a great loss by the absence of Miss Sevasti Kyrias.