“Gjaku i Jezu Krishtit të Birit të atij na qëron [pastron] nga çdo mëkat.” (1 Gjonit.1:7)
Besimi ka ngjashmëri të madhe me mjekun (shëruesin /eqimlëknë[1]), sepse ashtu si mjekësia ka për punë ndërtimin e shëndetit të shkatërruar dhe të forcuarit e trupit të sëmurë, kështu edhe besimi ka si qëllim të ngriturit e shpirtit të rënë dhe të gremisur edhe të forcuarit e tij, domethënë përgatitja [ndreqja] përsëri e shpirtit dhe të forcuarit e tij për të rrojtur jetë të vlefshme, të mirë e hijemadhe; me një fjalë, puna e besimit është shërimi i mëkatit.
Prandaj ashtu si është udha që ndjek mjekësia për shërimin e trupit, sipas një mënyre të këtillë është edhe udha që ndjek besimi për shërimin e shpirtit, edhe ashtu si shërimi i trupit është i varur nga të njohurit e sëmundjes edhe nga të përdorurit e mirë dhe në kohë të metodës së pëlqyer dhe të provuar prej mjekëve, kështu edhe shërimi i shpirtit është varur nga të pohuarit e sëmundjes edhe nga të përdorurit e mirë dhe në kohë të metodës së provuar të Ungjillit.
Mjeku ka si detyrë më parë të vëzhgojë mirë që ta njohë sëmundjen, pastaj të japë barërat që duhen, dhe më në fund të vërë në udhë të mirë dhe në rregull stilin e jetës. Nëse nuk njihet natyra e sëmundjes, në vend të shërimit, sëmundja shtohet, edhe në qoftë se është ndonjë sëmundje e madhe, e rëndë dhe e rrezikshme, rezultatet e mosnjohjes mirë mund të jenë të tmerrshme. Po vetëm të njohurit e mirë të sëmundjes nuk ka dobi; në mos u dhënçin barërat që duhen, të njohurit e mirë të natyrës së sëmundjes asndonjë dobi nuk sjell, shërimi nuk vjen. Po ka edhe sëmundje të këqija, kundër të cilave gjer sot nuk është gjendur mjekimi; në një rast të këtillë ç’dobi ka nga njohja e mirë? – Atëherë mjeku nuk është ngushëllimtar i ëmbël i të sëmurit, po një mik i helmuar, të cilit dituria i tregoi dënimin e të sëmurit me vdekje. Po edhe të përdorurit e barërave që duhen nuk kanë dobi për shërimin e plotë, të përfunduar e të sigurt; është edhe nevoja që i sëmuri të ruhet nga të ftohët e nga të ngrënit, gjersa të fitojë trupi fuqinë e tij edhe gjymtyrët e sëmura të shëndoshen e të zënë prapë punën e tyre me rregull; sepse shumë dendur të mosruajturit, jetesa e ligë, e pengon dhe e vonon shërimin, i cili mezi u nis me mundim të madh e me shpenzime të shumta, edhe e kthen prapë sëmundjen, kundër së cilës edhe barërat më të mira janë të pafuqishme e të padobishme.
Ashtu si në udhët e shërimit të trupit, kështu edhe në atë të shpirtit për shërimin e përfunduar është nevoja më përpara të njihet mirë natyra e sëmundjes së shpirtit, që quhet mëkat, pastaj të gjenden e të jepen barërat që duhen, edhe më së fundi të vihet në udhë të rrojturit [mënyra e të jetuarit], që shpirti të marrë fuqinë e tij edhe të ruhet nga të rënët e të sëmurët prapë. Pas këtyre fjalëve, mendimi për shërimin e shpirtit do të ndahet në tri pjesë, prej të cilave në të parën do të bëhet fjalë për të njohurit [njohjen], në të dytën për vetë shërimin, edhe në të tretën për të rrojturit [të jetuarit] (δίαιτα)[2].
A. Të njohurit [njohja]
Natyrën e mëkatit e vëzhguam mjaft në mësimet e dy të dielave përpara kësaj. Këtu kam qëllim vetëm të përsërit shkurt sa u thanë në to, që të kuptohet e të merret vesh, sa mundet më mirë, shërimi për të cilin na lajmëron Ungjilli, se është i vetmi që vepron me siguri edhe pa dyshim e shpëton mëkatarin nga sëmundja e keqe dhe e tmerrshme e mëkatit.
Kjo sëmundje e shpirtit ka dy anë të dallueshme, sepse, nga njëra anë, ka të bëjë me Perëndinë edhe, nga ana tjetër, me të sëmurin vetë.
1) Përpara Perëndisë mëkati është një barrë e paanë. Ashtu si njeriu që ka shkelur ligjin e qeverisë është fajtor përpara qeverisë, edhe posa të kapet, jepet në duart e drejtësisë së qeverisë, që t’i caktohet nga ligji dënimi që duhet; ashtu si ushtari që ka shkelur ndonjë ligj të ushtrisë është fajtor përpara ushtrisë, edhe posa të kapet, jepet në duart e drejtësisë së ushtrisë, që t’i caktohet nga ligji i ushtrisë dënimi që duhet, kështu edhe mëkatari, meqenëqë shkeli e mori nëpër këmbë ligjin e Perëndisë, është fajtor përpara Perëndisë edhe është i ndarë nga ligji i Perëndisë; për të i vetmi dënim që duhet është vdekja e përjetshme, domethënë çdo lloj mjerimi dhe fatkeqësie e përjetshme për shpirtin, gjëra të cilat, për nga madhësia, mendja e njeriut as mund t’i kuptojë. Më të shumtët e njerëzve gjenden në padije për barrën e paanë të mëkatit përpara Perëndisë, po kjo padije e tyre nuk e ndryshon vendin dhe barrën e tyre përpara ligjit të Perëndisë, ashtu si nuk e ndryshon vendin e keqbërësit padija e dënimit që caktohet nga ligji kundër veprës së ligë. Çdo njeri për shkak të mëkatit është i dënuar nën zemërimin e Perëndisë, edhe asndonjë fjalë nuk mund ta kthejë dorën e drejtësisë së Perëndisë, që është ngritur kundër atij.
2) Sa për njeriun e sëmurë, vetë mëkati është një prishje e një ndyrësi frymërisht e brendshme, e cila arrin edhe gjer në ato mendime e dëshira të fshehta, të cilat e pushtojnë tërë njeriun edhe mbretërojnë tek ai pa ndonjë pengesë; ngjan me ato sëmundjet e këqija, të cilat, pasi e vënë fronin e tyre në ndonjë nga gjymtyrët e rëndësishme të trupit të njeriut, e hanë atë fshehtazi e pa kuptuar, e prishin rregullën e funksioneve të ndryshme të trupit, edhe e bëjnë jetën të mjerë e të padurueshme. Me të vërtetë shumë thonë se nuk ka të këtillë prishje dhe sëmundje në natyrën e shpirtit të njeriut; po faktet i nxjerrin të këtillë njerëz për gënjeshtarë. Po të mos ishte sëmundja e mëkatit në rrënjë, mësimi, dituria dhe të lartësuarit e mendjes do ta mundnin të rënduarit [përparuarit] tanë në mëkat, edhe ligësia ca nga ca do të humbej, edhe kështu në këto 3000 vjet në të cilët njerëzia është me dituri, më në fund do të shkulej prej rrënje mëkati, edhe sot do të mbretëronte në çdo anë mirësia – apo të paktën në mes të kombeve të qytetëruara. Por me gjithë këto, mëkati mbretëron edhe sot në pjesën më të madhe të njerëzve, edhe format në të cilat forcohet dhe përhapet, sot janë më të shumta dhe më të kobshme. Kështu, po të mos ishte sëmundja e mëkatit e përhapur në tërë botën, po të mos e kishte pushtuar dhe prishur atë bërthamën e natyrës së njeriut, do të gjendej gjëkundi ndonjë çip i dheut, ku – pa veprim të krishterimit – do të mbretëronte vetëm mirësia, ndonjë qytet a ndonjë fshat a ndonjë fëmijë, ku mëkati nuk do të dukej as në fjalë, as në vepra, as në mendime; po asgjëkund nuk gjendet ndonjë vend i këtillë fatbardhë e i lumtur, pa veprimin e besimit të krishterimit, i cili vetëm e prish mbretërinë e mëkatit, të paktën në vullnetin e njeriut, edhe e siguron ndërtimin e karakterit të shpirtit. Po të mos e kishte mëkati fronin e tij në atë zemër njerëzore, po të mos e kishte bërë fare skllav të vullnetit të tij, nuk do të kishte asndonjë nevojë për besim, po secili, duke e hequr nga mendja e nga ndërgjegjja e tij, do ta shkelmonte gjënë e mërzitur edhe do të bëhej i mirë.
B. Shërimi
Pas të njohurit [njohjes] që i bëmë mëkatit, shërimi i përfunduar [i përsosur] duhet të ketë dy anë; duhet të ketë fuqi që edhe barrën ta lajë, edhe ndyrësinë ta qërojë [pastrojë]. Nëse shërimi heq vetëm barrën dhe nuk mund të qërojë [pastrojë] edhe ndyrësinë, atëherë do të jetë i pambaruar edhe i padobishëm; sepse ç’dobi do të kem në u falsha nga Perëndia, edhe kam brenda vetes burimin e çdo fatkeqësie, mëkatin? Në u heqtë sot barra ime, prapë nesër do të gjendem fajtor, gjersa ndyrësia gjendet brenda tek unë. Gjithashtu, shërimi do të ishte prapë i pambaruar nëse qëron [pastron] vetëm ndyrësinë që gjendet në zemër edhe nuk mund të heqë barrën; sepse ç’dobi do të ketë tek unë në shpëtofsha nga ndyrësia e mëkatit edhe gjendem larg Perëndisë, që është burimi i çdo fatmirësie, për shkak të barrës së vjetër, e cila, gjersa nuk vihet në vend drejtësia e Perëndisë, është si një hendek mes meje e Perëndisë edhe nuk e lë të ketë bashkësi [përbashkësi] mes Perëndisë e meje. Udha e shërimit, që na e jep Ungjilli, është gjaku i Jezu Krishtit: “Gjaku i Jezu Krishtit të Birit të atij na qëron [pastron] nga çdo mëkat.” Le të shohim nëse kjo udhë e shërimit edhe mund ta heqë barrën, edhe ta qërojë [pastrojë] ndyrësinë në zemër.
1) Mësuam se barra është e paanë, sepse mëkati është të shkelurit e vullnetit të Perëndisë së paanë. Nuk mundet, pra, të ngrihet, përveçse me anë të një shpërblimi të paanë. Në pastë dikush borxh 500 grosh dhe të japë në vend të tërë borxhit vetëm 50, nuk mund të marrë shlyerjen e tij. Këtu gjendet arsyeja pse besimet e gënjeshtërta nuk mbaruan dot punë; sepse duke mos e ditur rëndësinë dhe madhësinë e barrës, kërkojnë ta ngrenë [heqin] atë me shpërblime të vogla e të poshtra [të pavlera]. Më të shumtat e atyre, fjala vjen, kërkonin me flijime kafshësh ta sillnin në vend drejtësinë e Perëndisë për barrën e njeriut; edhe është gjë e vërtetë, se edhe besimi i judenjve kërkonte flijime kafshësh e shpendësh, po vetëm si kundërformë[3] e flijimit të madh, të cilën Jezu Krishti do ta bënte përmbi kryq, duke dhënë veten e tij që të bëhet fli për jetën e botës, që të ngrejë [heqë] barrën e njerëzve. Kjo tregohet faqeza [qartë] në Letrën Drejtuar Hebrenjve: “Gjak demash e cjepsh s’mund të heqin mëkate…. Edhe çdo prift rri për dita duke shërbyer edhe duke sjellë përherë gjithato flijime, të cilët kurrë nuk mundnin të heqin mëkatet; Po ai, si pruri një flijim për mëkatet, ndenji për gjithë herën në të djathtë të Perëndisë…. sepse me një dhuratë i bëri të shenjtëruarit të përsosur për gjithë jetën.” (Heb.10:4-18). Edhe të tjera besime i dhanë rëndësi të madhe pendimit edhe caktuan shumë mundime e të hequra për njerëzit; po edhe këto nuk mundnin ta hiqnin barrën. Është gjë e vërtetë se pendimi ishte i nevojshëm, që dikush të pranohet përpara Perëndisë edhe të ndreqet përsëri, po nuk mund ta japë shpërblimin e nevojshëm edhe të ngrejë [heqë] pengesën e madhe për shoqërinë [përbashkësinë] mes Perëndisë e njeriut – mëkatin, barrën. Mundimet e trupit jo vetëm nuk e heqin barrën, por edhe e shtojnë, sepse çnderojnë dhe i bëjnë keq një krijese të çmuar, trupit, i cili nuk është shkaku, po mjeti i mëkatit që rri në shpirt.
Në vend të këtyre gjërave të kota për shpërblim, Ungjilli na dorëzon [jep] gjakun e Jezu Krishtit, domethënë vuajtjet e atij, vdekjen e atij edhe çnderimin e atij përmbi kryq; edhe këto nuk do të arrinin të ishin shpërblim [shpengim] po të ishte Jezu Krishti vetëm njeri, ndonëse i pafaj edhe shenjt, sepse edhe gjaku i njeriut më të shenjtë nuk mund të ketë vlerë të paanë, që të mund të mbulojë e të fshijë mëkatin dhe barrën e paanë; po meqenëqë është njeri dhe Perëndi, gjaku i atij ka vlerë të paanë edhe e sjell më të plotë në vend drejtësinë e paanë.
Një hindu të varfër e përfshiu një herë një e këtillë paprehje [një i këtillë shqetësim] për mëkatet e tij, sa ishte i gatshëm të vuante gjithçka, që të miqësohej me Perëndinë edhe të shpëtonte nga barra; po asndonjë gjë nuk i dha dot prehje; më së fundi ca brahmanë[4] i thanë se do të fshiheshin mëkatet e tij po të mbante këpucë, të cilat të kishin brenda mbi sholla gozhdë hekuri, edhe të bënte me to 500 000 metra udhë; edhe po t’i vinte ligështi e madhe udhës nga plagët dhe nga të rrjedhurit e gjakut, i jepej leja të çlodhej gjëkundi e të merrte veten. Njeriu ua vuri veshin. – Edhe ç’nuk është në gjendje të vendosë ai që mundohet kur ndien barrën e mëkateve të tij? – Po si bëri pakëz udhë, u ul nën hijen e një druri për t’u çlodhur; thumbat i kishin hapur plagë të vogla, po të këqija edhe gjaku po i rridhte; po ndërgjegjja e atij nuk qetësohej; edhe tek bëhej gati të merrte prapë udhë, ja tek arriti atje një karvan edhe në mes të tij ishte një lëçitës [predikues], i cili u bëri një lëçitje [predikim] përmbi temën tonë: “Gjaku i Jezu Krishtit të Birit të atij na qëron [pastron] nga çdo mëkat.” I mjeri hindu i dëgjoi mirë këto fjalë; edhe si mësoi se i kryqëzuari Jezu Krisht ishte njeri dhe Perëndi, edhe se gjaku i atij ka vlerë të paanë, i hoqi këpucët me gjak edhe i hodhi tej; se u bind se gjaku i tij ishte i tepërt dhe i padobishëm kur paska qenë nevoja të derdhet gjaku i Birit të Perëndisë, që barra e mëkatarit të lahet e të ngrihet [hiqet].
2) Prishja dhe rënia e njeriut nga mëkati u tregua se është e brendshme dhe e thellë, se ndyu zemrën dhe robëroi vullnetin; është nevoja, pra, që edhe mjeti i shërimit të jetë mjaft i fortë, që të qërojë [pastrojë] ndyrësinë që gjendet në thellësi të zemrës edhe të presë lidhjet [zinxhirët] me të cilat është lidhur [robëruar, skllavëruar] vullneti, domethënë të ndryshojë dëshirimet dhe dëshirat apo ta bëjë zemrën të re frymërisht (Psa.51:10, Eze.34:26). Cila fuqi në botë mund ta bëjë të këtillë gjë? Shumë filozofë u munduan ta gatuajnë [ndreqin/bëjnë] për së dyti njeriun me të këtillë e me të atillë sistem të diturisë; por më kot. Ndonjë sistem njohjeje mund të jetë shumë më i mirë nga ndonjë tjetër dhe ta ndihmojë njeriun për të mësuar më shpejt e më mirë dituri, po për fat të keq dituritë, ndonëse e lartësojnë mendjen edhe e forcojnë, nuk mund ta ndërrojnë e ta gatuajnë për së dyti vullnetin. Kemi parë të ditur të cilët gjer në majë të kokës janë futur në vepra të këqija edhe në ndyrësira. Vullneti vetëm me fuqinë dhe me veprimin e drejtpërdrejtë dhe të vërtetë të Perëndisë mund të përtërihet e të ndreqet sërish; edhe këtë veprim të drejtpërdrejtë dhe të vërtetë nga ana e Perëndisë e siguron ajo vegël e shërimit, e cila ngre [heq] edhe barrën – gjaku i Jezu Krishtit; sepse është gjë që s’bëhet të vijë në përbashkësi Fryma e Perëndisë me njeriun dhe të veprojë tek ai gjersa mëkati qëndron si çarje, si gardh në mes të dyve; po kur të prishet gardhi edhe të hiqet pengimi, Fryma e Perëndisë sakaqherash vepron edhe e rilind, edhe e ngjall frymërisht të vdekurin e të humburin shpirtërisht.
C. Të rrojturit (δίαιτα) [mënyra e jetesës, të jetuarit]
Të rrojturit [të jetuarit] frymërisht ka dy gjëra: ushqimin frymëror edhe shoqërinë frymërore.
1) Si ushqim frymëror për të sëmurin nga mëkati vlen Shkrimi i Shenjtë. Në të gjen ngushëllim në shtrëngime; fuqi në luftën kundër mëkatit, drejtim në prapësitë e jetës, mësime të hollësishme e të bollshme për mëkatin dhe për shpëtimin; së andejmi [aty] do ta mësojë përherë e më mirë Perëndinë dhe dashurinë e tij, do ta kuptojë më mirë punën e Krishtit, do të sigurohet më tepër për të pastajmen [jetën pas vdekjes]. Këto e forcojnë zemrën e ndryshuar, e bëjnë të pasur zemrën e shenjtëruar, edhe e sjellin më mbarë ndërtimin e karakterit, edhe kështu ai që ishte një herë foshnjë shpirtërisht ca nga ca rritet edhe bëhet burrë i bërë gati për çdo farë pune të mirë (1 Kor.3:1, 1 Tim.3:16-17). Edhe pa dyshim për të rrojtur, nuk është nevoja të lërë njeriu veprat e tij që falen nga ligji dhe të jepet gjithë kohën në leximin e Shkrimit, por t’i kushtojë nga dita ca minuta të orës për të lexuar një pjesë të saj, ashtu si i ka kushtuar orë të tëra që të marrë me çlodhje ushqimin e nevojshëm për trupin. Përveç leximit të Shkrimit për të forcuar karakterin e krishterimit, vlen shumë edhe dëgjimi i lëçitjes [predikimit] së Ungjillit si edhe leximi i librave të mirë e shpirtërorë.
2) Përbashkësia e të shëruarit nga mëkati me Perëndinë është me anë të lutjes; kur them lutje, kjo nuk nënkupton të mësojmë nga jashtë ca fjalë e t’i themi përpara Atij që vëzhgon zemër e veshka, po të tregojmë drejtpërdrejt e frymërisht nevojat tona edhe mendimet tona edhe ndjesat [të kërkuarit e faljes] tona Atit tonë qiellor, që të kërkojmë bekimet e Tij, për të cilat ne kemi nevojë, edhe ta vëmë bindjen dhe dashurinë tonë përpara këmbëve të fronit të Tij. Pa lutje, nuk mund të ketë shoqëri mes Perëndisë e njeriut, kështu edhe shërimi nuk mund të ndodhë; prandaj njeriu, posa të ndiejë barrën e mëkatit të tij edhe ndyrësinë që gjenden në veten e tij e të kuptojë e të bindet se gjaku i Jezu Krishti qëron [pastron] prej çdo mëkati, nuk mund të mos kërkojë përdëllimin e Perëndisë me anë të lutjes, ndjesën [faljen] e mëkateve edhe pastrimin e tij me anë të gjakut të Jezu Krishtit. Edhe këtu duhet të themi se njeriu nuk duhet të heqë dorë nga veprat që i fal ligji për të jetuar dhe të jepet pas lutjes. Arrin vetëm ca minuta përditë t’i ketë për lutje, që shpirti i tij të lartësohet nga gjërat e dheut e që humbin në ato të qiellit e që nuk humbin. Përveç lutjes, duhet edhe shoqëria me njerëz të mirë e të vyer, edhe më tepër me ata që janë treguar besnikë të të Kryqëzuarit.
_____________________
Thirrje
Nëse ka ndonjë që ndien barrën e mëkatit edhe ndyrësinë e zemrës së tij dhe kërkon të shpëtojë nga të dyja, mjeti i shërimit jepet me gjithë zemër nga Perëndia pa argjend e pa kërkuar nder; gjaku i Jezu Krishtit, që u derdh përmbi kryq, mund të ngrejë [heqë] barrën e të qërojë [pastrojë] ndyrësinë. Arrin të kërkojë me besim ndjesën [faljen] dhe pastrimin në emër të Krishtit, edhe do t’i marrë që të dyja, sepse Krishti shkoqur është zotuar duke thënë: “Sa t’i lypni Atit në emrin tim, do t’ua japë juve.” (Gjoni15:27, Mat.7:7). Ç’do të bëjmë? Do ta hedhim tej dhuntinë e shpëtimit apo do ta presim me gëzim? Çfarëdo që të bëjmë, ne do t’i korrim frytet. Le të jemi, pra, të urtë, që të mos qajmë kur asndonjë nuk do të mundë të na përdëllejë.
[1] Heqim (me theks tek i-ja) – fjalë e vjetër në shqipe që do të thotë “mjek”.
[2] Dhieta, në greqisht: mënyrë e të jetuarit.
[3] Fjala “kundërformë” është një term me të cilën Kristoforidhi ka përkthyer fjalën e greqishtes “antitypa”, që shfaqet në origjinal te Hebrenjve 9:24, e cila është përkthyer në tekstin e sotëm biblik (në të tria përkthimet kryesore: ABS, DSF dhe “Së bashku”) si “shëmbëllesë”. Fjala greke “antitypa” ka kuptimin “diçka që i përgjigjet diçkaje tjetër”.
[4] Term në sanskritisht, i cili shënon një klerik, shërbyes sakrificash vedike (të përshkruara në Vedat, librat e shenjtë të fesë hinduiste), në gjendje të shqiptonte mantra, të cilat lidheshin me një njohje të konsideruar si hyjnore.
Botuar te Mësime të vyera.
Transkriptuar në gjuhën e sotme nga Teuta Toska.